اظهار نامه چیست و به چه منظور به کار می رود

از جمله اسناد قضایی که افراد در مسایل حقوقی خود به نحوی یا آن برخورد می نمایند اظهارنامه می باشد . فردی که در امری خود را صاحب حق می داند حتما لازم نیست برای مطالبه ی حق خویش اقدام به اقامه ی دعوی نماید زیرا ممکن است یا درخواست شفاهی از کسی که بایستی این حق را ادا نماید به مقصود خویش نایل گردد . اما در برخی موارد بایستی این مطالبه را اثبات نماید و چون اثبات مطالبه ی شفاهی به دلیل فراموشی یا انکار طرف مقابل  مشکل است بنابر این با تنظیم اظهار نامه و ارسال آن برای مخاطب به طور رسمی اقدام به مطالبه ی حق خود نماید البته لازم به ذکر است که مطالبه ی حق تنها در صورت ارسال برگ اظهارنامه از سوی مراجع قضایی اثبات می گردد یعنی مرجع قضایی ابلاغ اظهارنامه به طرف مقابل را تصدیق و تایید می نماید . خواهان حق ، زمانی میتواند حق خود را از طریق اظهارنامه مطالبه نماید که بر اساس توافق طرفین یا به موجب قانون یا عرف موعد مطالبه ی آن حق فرا رسیده یا سپری شده باشد .

در برخی از موارد هم ارسال اظهارنامه قبل از اقامه ی دعوای مورد نظر، ضروری است . مثلا زمانی که محلی را به طور امانی به کارگر، سرایدار، خادم و به طور کلی به هر امین دیگری سپرده ایم اگر شخص مورد نظر از تخلیه و استرداد مال امانی امتناع نماید، بایستی ابتدا اظهار نامه ای تنظیم نموده و به طرف مقابل اعلام نماییم که محل امانی را باز پس دهد در صورتی که شخص امانتدار پس از گذشت 10روز از زمان ابلاغ اظهار نامهمحل مزبور را باز پس ندهد ، متصرف عدوانی محسوب می گردد . بنابر این در این مورد می توان دعوای رفع تصرف عدوانی را مطرح نمود و از مزایای این دعوی که خارج از نوبت و بدون رعایت تشریفات آیین دادرسی مدنی رسیدگی می گردد استفاده کرد .

با توجه به مطالب عنوان شده نباید تصور کرد که اظهار نامه فقط به منظور مطالبه ی حق ، تنظیم می گردد بلکه هر شخصی می تواند هر نوع اظهاری که راجع به معاملات ، تعهدات یا روابط دیگرخود بادیگران 

را از طریق رسمی یعنی با تنظیم و  ارسال اظهارنامه به طرف خود اطلاع دهد . ذکر این نکته نیز ضروری به نظر می رسد که در تنظیم اظهار نامه نمی توان خارج از نزاکت و اخلاق عمل نمود و از الفاظ رکیک و مستهجن استفاده کرد چون مراجع قضایی ( دفاتر دادگاه ها و ادارات  ثبت اسناد ) از ابلاغ اظهار نامه هایی که خارج از نزاکت تنظیم شود خودداری می نمایند .

نحوه ی تنظیم اظهارنامه   

اوراق اظهار نامه در محل فروش تمبر و اوراق قضایی در مجتمع های قضایی در اختیار مراجعین گذاشته می شود . در صورتی که بخواهیم برای یک نفر اظهار نامه بنویسیم  ، می بایست مطالب خود را در سه نسخه تنظیم نماییم ( برای هر نفر اضافی هم می باید یک نسخه ی اضاقی تنظیم گردد) پس از تهیه ی برگ اظهار نامه ، بایستی مطالب خود را در ستون خلاصه اظهارات بنویسیم . در نوشتن این مطالب بایستی کمال دقت را داشته باشیم چون هر مطلبی که قید می کنیم ، از آنجایی که در نهایت ذیل آن را امضا خواهیم کرد ، تحت شرایطی اقرار محسوب می گردد و ممکن است در دعوی ، طرف مقابل از آن بر علیه خودمان استفاده کند از طرف دیگر در برخی از موارد بایستی از ارسال اظهارنامه خود داری نماییم  زیرا در نتیجه ی این کار طرف دعوی از پیگیری قضایی شما آگاه شده و  اقدام به انحام عملیاتی می کند که موجب از بین رفتن حقوق ادعایی شما خواهد شد . مثلا اگر بخواهیم اموال کسی را از جهت این که بدهی خود را پرداخت نمی نماید توقیف کنیم ، با ارسال اظهار نامه ، بدهکار از احتمال توقیف اموال خود آگاه می شود و اقدام به فروش ، انتقال به نام دیگری و مخفی نمودن اموال خود می نماید که این امر احقاق حق را با مشکلات پیچیده ای روبرو می کند . 

نکته ی دیگری که در تنظیم اظهار نامه باید به آن توجه نمود این است که از نسبت دادن جرم به طرف مقابل با نوشتن اکاذیب خود داری نماییم چون ممکن است تحت شرابطی به عنوان مفتری یا کسی که اقدام به نشر اکاذیب نموده است از سوی طرف مقابل تحت تعقیب کیفری قرار بگیریم . 

نمونه ی اظهار نامه

اظهار نامه از طرف طلبکار برای مطالبه ی طلب   

 گاهی اوقات همراه با اظهار نامه می خواهیم سند یا مال یا وجهی را به طرف مقابل تسلیم نماییم که در این صورت آن سند یا مال یا وجه را به مرجعی که اظهار نامه را برای ابلاغ به آن تسلیم می نمایم تحویل می دهیم  تا تحت نظر و حفاظت آن مرجع قرار گیرد که در این صورت اگر امکان تحویل آن همراه با اظهار نامه به طرف مقابل باشد، به ضمیمه‌ی اظهار نامه تحویل وی داده می شود. در غیر این صورت به طرف مقابل ابلاغ می گردد که برای تحویل گرفتن آن به مرجع مزبور مراجعه نماید. اما اگر ضمن قرارداد متعهد شده باشیم که این اقدام ( تحویل دادن موارد مذکور) در محل و به ترتیب دیگری صورت پذیرد ، می بایست براساس قرارداد فی مابین اقدام نماییم. نمونه‌ی اظهار نامه تکمیل شده ، برای آگهی از نحوه‌ی تکمیل آن ، در بالا آورده شده است.

نحوه‌ی ارسال اظهار نامه

پس از تنظیم و تکمیل اظهار نامه، مبلغ 10000 ریال تمبر بر روی آن الصاق و آن را برای ابلاغ به مخاطب به دفتر دادگاه یا اداره ثبت اسناد محل سکونت وی  تسلیم می نماییم. ( در واقع در مجتمع های قضایی اظهار نامه ها برای ابلاغ به دفتر مجتمع قضایی تحویل می گردد و20 روز بعد برای اطلاع از نتیجه‌ی ابلاغ ، به همان جا مراجعه می شود و نیز در اداره ثبت اسناد  دبیر خانه‌ی آن اداره یا محل خاصی در سیستم تقسیم بندی کار ، متصدی این امر است).

در صورتی که در این محل ها، دایره اظهار نامه وجود داشته باشد، به این دوابر مراجعه می نماییم. پس از تحویل سه نسخه اظهار نامه‌ی تکمیل شده به یکی از مراجع  قوق الذکر، ابلاغ اظهار نامه از طریق " اداره ابلاغ مرجع قضایی مورد نظر صورت می گیرد به این ترتیب که مرجع قضایی با اعزام مامور رسمی خود به نشانی فید شده در اظهار نامه ، یک نسخه از آن را به مخاطب اظهار نامه تحویل می‌دهد و در نسخه های دیگر چگونگی ابلاغ اظهار نامه و پاسخ مخاطب ( در صورتی که وی به اظهار نامه پاسخ داده باشد)، به صورت کتبی قید می گردد و در نهایت نسخه های مزبور به مرجع قضایی ( مجتمع قضایی یا اداره‌ی ثبت ) بازپس داده می‌شود. بنابراین اظهارکننده باید پس از گذشت یک هفته تا 20 روز از تاریخ تحویل اظهار نامه ، به آن مرجع مراجعه و یک نسخه از اظهار نامه را دریافت نماید. نسخه دیگر نیز در دفتر اظهار نامه دادگاه ، بایگانی می گردد.

پاسخ یه اظهار نامه

زمانی که اظهار نامه ای برای ما ارسال می گردد، حتما لازم نیست بلافاصله به آن پاسخ دهیم چون امکان دارد به علت سرعت در پاسخ دهی، در پاسخ خود مواردی را ناشیانه ذکر کنیم  که در اقامه دعوی از سوری طرف مقابل بر علیه خودمان مورد استفاده قرار گیرد. بنابراین شایسته است که مأمور ابلاغ را در انتظار نگذاشته و با مرخص نمودن او ، در فرصتی مناسب  یک اظهار نامه‌ی دیگر با طی مراحلی که گفته شده است ، پاسخ دقیق و مستند خود را تنظیم و به اظهار کننده‌ی اظهار نامه‌ی نخست اطلاع دهیم.